Author :
Abstract
İnsan hakları, insanın sadece insan olması nedeniyle doğuştan sahip olması gereken, onun kişiliğini, değerlerini korumayı ve geliştirmeyi amaçlayan, üstün, evrensel ilke ve kurallar bütünü olarak tanımlanabilir. İnsan hakları, özellikleri dikkate alındığında birinci kuşak haklar (klasik), ikinci kuşak haklar (sosyal ve ekonomik), üçüncü kuşak haklar (dayanışma) ve dördüncü kuşak haklar (insan onurunu koruma) şeklinde dört kategoriye ayrılmaktadır. İnsanın yalnızca insan olması nedeniyle değerli ve saygıya layık bir varlık olmasına insan onuru denir. İnsanlık tarihinde insan onurunun ihlal edildiği uygulamalar oldukça fazladır.
Bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden belgesel (doküman) incelemesi kullanılmıştır. Dokuman analizi, araştırılması hedeflenen olgu ve olaylar hakkında bilgi içeren yazılı materyalin analizini kapsar. Çalışmada alanyazında insan onuru ve etiğe aykırı olarak bilimin kötüye kullanıldığı deneyler geçmişten günümüze örnekleriyle verilmiştir. Sonra insan onurunun korunmasına yönelik uluslararası düzenlemeler ortaya konulmuştur. Sonuç olarak geçmişten günümüze bilimin kötüye kullanılması sonucu insan onuruna aykırı deneyler ve çalışmalar yapılmıştır. Bunları önlemek adına aşama aşama uluslararası sözleşmeler kabul edilmiştir. Bunlardan en önemlisi Avrupa’da 2000 yılında kabul edilen Temel Haklar Bildirgesi önemli ve ileri bir düzenleme getirmiştir. Dördüncü kuşak haklarla ilgili bu bildirgenin hükümleri genişletilerek tüm dünya ülkeleri için geçerli olmalıdır. İnsan onurunu koruyan uluslararası sözleşmelerin uluslararası denetim mekanizmalarınca denetlenerek, mahkeme ve koruma tedbirlerinin dünya genelinde tavizsiz uygulanması zorunludur. Bu konuda hukuki, siyasi, askeri çabalara insan hakları eğitimi boyutu artarak devam etmelidir.
Keywords
Abstract
Human rights can be defined as a set of superior, universal principles and rules, which should be innate to human beings just because they are human, aiming to protect and develop their personality and values. Considering their characteristics, human rights are divided into four categories: first generation rights (classical), second generation rights (social and economic), third generation rights (solidarity) and fourth generation rights (protecting human dignity). It is called human dignity that a human being is a valuable and worthy being just because he is human. In the history of humanity, there are many practices in which human dignity is violated.
In this study, documentary (document) analysis, one of the qualitative research methods, was used. Document analysis includes the analysis of written material containing information about the facts and events that are aimed to be investigated. In the study, experiments in which science is abused against human dignity and ethics are given with examples from the past to the present. Then, international regulations for the protection of human dignity were put forward. As a result, experiments and studies against human dignity have been carried out as a result of the abuse of science from past to present. In order to prevent these, international conventions have been adopted gradually. The most important of these was the Declaration of Fundamental Rights adopted in 2000 in Europe, which brought an important and advanced regulation. The provisions of this declaration on fourth generation rights should be expanded and applied to all countries of the world. It is imperative that international agreements protecting human dignity are supervised by international audit mechanisms, and that court and protection measures are applied without compromise around the world. In this regard, legal, political and military efforts should continue with an increasing dimension of human rights education.
Keywords
- Akçiçek, A. (2022). “Faşizmin kültür kodları ve ırkçılıkta bir uç nokta: öjeni”, Birikim, Erişim 28 Haziran 2022, https://birikimdergisi.com/guncel/368/fasizmin-kultur-kodlari-ve-irkciliktabir-uc-nokta-ojeni.
- Andy, G. (2022). “İlk kafa nakli 2030’a kadar gerçekleşebilir”, Independent, Erişim 28 Haziran 2022, https://www.indyturk.com/node/107741/bilim/ilk-kafa-nakli-2030a-kadar ger%C3%A7ekle%C5%9Febilir.
- Arslan, K. O. (2015). İnsan Onuru Kavramı Ve Koruma Tedbirleri Bağlamında Temel Bir İlke Olarak İnsan Onurunun Korunması. TBB Dergisi, 120, 155-172. http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2015-120-1511, Erişim: 23.07.2022
- Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu. (2022). Avrupa Birliği Temel Haklar Bildirgesi. https://www.avrupa.info.tr/tr/avrupa-birligi-temel-haklar-bildirgesi-708, Erişim: 23.07.2022
- Bakırcı, Ç. M. (2022). “MK-Ultra projesi nedir? CIA tarafından yürütülmüş sıra dışı deneyler”, Evrim Ağacı, Erişim 27 Haziran 2022, https://evrimagaci.org/mkultra-projesi-nedir-ciatarafindan-yurutulmus-sira-disi-deneyler-950.
- Barry, S., & Gualde, N. (2006). La plus grande épidémie de l’histoire. L'Histoire, 310, 37-60.
- Benedictow, O. (2006). The black death 1346-1353. New York: Boydell Press.
- Bianet, (2022). “Tıp tarihinde bir leke”, Erişim 29 Haziran 2022, https://m.bianet.org/bianet/dunya/132448-tip-tarihinde-bir-leke.
- Bruvere, P. T., & Heller, J. R., (1946). Untreated syphilis in the male Negro. Journal of Venereal Disease Information, 27, 34-38.
- Büyüköztürk, Ş. ve Diğerleri (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegema Yayıncılık.
- Cartwright, M. (2022). “Veba (Kara Ölüm), World History Encyclopedia, Erişim 1 Temmuz 2022, https://www.worldhistory.org/trans/tr/1-17097/veba-kara-olum/.
- Çelik, E. (2019). İnsan Hakları Hukukunda İnsan Onurunun Yeri Ve Rolü. Hacettepe HFD, 9(2) 2019, 282 – 310. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/835060, Erişim: 25.07.2022
- Demikhov, M. S. V. P. (2017). A pioneer of transplantation ahead of his time, who lived out the end of his life as an unknown and in poor circumstances. European Heart Journal, 38(46), 34063410.
- Dockrill, P. (2022). “Scientist Claims US Lab Engineered ‘Humanzee’ Human-Chimp Hybrid 100 Years Ago”, Science Alert, Erişim 29 Haziran 2022, https://www.sciencealert.com/scientistclaims-us-lab-engineered-humanzee-human-chimp-hybrid-100-years-ago-gallup-yerkesoliver.
- Galindo, E., Lopez, E., Munoz, F., Valenti, X., (2014). Syphilis and human experimantation from world war two to the present: A historical perspective and reflections on ethics. History and Humanities in Dermatology.
- Görmez, E. ve İşler, M. (2019). İnsan Haklarının Tarihsel Gelişimi. Vatandaşlık Bilgisi. (Ed. Zihni Merey). PegemA Yayınları, Ankara: 70-121.
- Gross, T. (2022). “The CIA’s secret quest for mind control: Torture, LSD and a ‘Poisoner in chief’”, NPR, Erişim 27 Haziran 2022, https://www.npr.org/2019/09/09/758989641/the-cias-secretquest-for-mind-control-torture-lsd-and-a-poisoner-in-chief.
- Harding, L. (2022). “Russia’s Lab X: poison factory that helped silence Soviet’s critics, The Guardian, Erişim 1 Temmuz 2022, https://www.theguardian.com/world/2018/mar/09/russia-lab-x-poison-factory-that-helpedsilence-soviets-critics.
- History, (2022). “Eugenics”, Erişim 28 Haziran 2022, https://www.history.com/topics/germany/eugenics.
- History, (2022). “MK-Ultra”, Erişim 27 Haziran 2022, https://www.history.com/topics/us- government/history-of-mk-ultra.
- Holokost Ansiklopedisi, (2022). “Nazi ırkçılığı”, Erişim 28 Haziran 2022, https://encyclopedia.ushmm.org/content/tr/article/nazi-racism.
- İbiloğlu, A. O. (2011). Kekemelik. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3(4), 704-727.
- İrmakbdak, (2022). “Sovyet Gizli Servislerinin zehir fabrikası”, Gossive, Erişim 1 Temmuz 2022, https://www.gossive.com/sovyet-gizli-servislerinin-zehir-fabrikasi/.
- Johnson, E. M. (2022). “Scientific Ethics and Stalin’s Ape-Man Superwarrios”, Scientific American, Erişim 29 Haziran 2022, https://blogs.scientificamerican.com/primatediaries/stalins-ape-man-superwarriors/.
- Karaman Kepenekci, Y. (2014). İnsan Hakları ve Vatandaşlık, Ankara: Siyasal Yayıncılık.
- Karasar, N. (1994). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: 3A Araştırma Eğitim Danışmanlık.
- Kuroksi, J. Martisivte, L. (2022). “The horrifying ‘Cures’ of Dr. Henrt Cotton American’s biggest quack, Ati, Erişim 30 Haziran 2022, https://allthatsinteresting.com/henry-cotton.
- Kuru, G., ( 2017). Tarihsel Süreçte İnsan Onuruna Kısa Bir Bakış, Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 16(1), 179-208. https://jurix.com.tr/article/18254, Erişim: 25.07.2022
- Lamba, N., Holsgrove, D., & Broekman, M. L. (2016). The history of head transplantation: a review. Acta neurochirurgica, 158(12), 2239-2247.
- Lewis, R. (2022). “Ilya Ivanovich Ivanov”, Britannica, Erişim 29 Haziran 2022, https://www.britannica.com/science/artificial-insemination.
- Liebson, P. R. (2022). “The talented Dr. Cotton and other quacks”, Hektoen International, Erişim 30 Haziran 2022, https://hekint.org/2021/09/30/the-talented-dr-cotton-and-other-quacks/.
- Mr. McManus, (2022). “Ethical issues in Psychological research”, Erişim 28 Haziran 2022, https://www.herricks.org/site/handlers/filedownload.ashx?moduleinstanceid=1043&dataid =35906&FileName=Ethical_Issues_in_Research.pdf.
- Nohl, J. (2006). The black death: a chronicle of the plague. Pennsylvania: Westholme Press.
- Oke, C., Ellenwood L. and Stephard, M. (2022). “Brainwashed: The echoes of MK-Ultra”, CBC News, Erişim 27 Haziran 2022, https://newsinteractives.cbc.ca/longform/brainwashedmkultra.
- Pain, S. (2022). “Blasts From The Past: The Soviet Ape-Man Scandal”, NewScientist, Erişim 29 Haziran 2022, https://www.newscientist.com/article/mg19926701-000-blasts-from-thepast-the-soviet-ape-man-scandal/.
- Patowary, K. (2022). “Henry Cotton: The psychiat rist who tried to ‘cure’ his patients by removing their teeth”, Amusing Planet, Erişim 30 Haziran 2022, https://www.amusingplanet.com/2019/01/henry-cotton-psychiatrist-who-tried-to.html.
- Senemoğlu, O. (2013). Kapitalizm ve Korku (Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
- Şeker, H. C. (2022). “Canavar çalışması”, Psikoloj Evreni, Erişim 28 Haziran 2022, https://psikolojievreni.com/canavar-calismasi/.
- Taşçı, N. (2022). “Frengi Deneyi’ne dur diyen görünmez kahraman Bill Jenkins hayatını kaybetti”, Bilim ve Gelecek, Erişim 29 Haziran 2022, https://bilimvegelecek.com.tr/index.php/2019/03/01/frengi-deneyine-dur-diyen-gorunmezkahraman-bill-jenkins-hayatini-kaybetti/.
- Theodore T., “The monster study”, Practical Psychology, Erişim 28 Haziran 2022, https://practicalpie.com/the-monster-study/.
- Tuskegee University. (2022). “About the USPHS Syphilis study”, , Erişim 29 Haziran 2022, https://www.tuskegee.edu/about-us/centers-of-excellence/bioethics-center/about-the-usphssyphilis-study
- Yıldırım, A. Ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık. Yılmaz, S. (2021). COVID-19 Salgını, Küresel Elit ve Yeni Düzen. Lectio Socialis. July 2021, Volume 5, Issue 2, 61-74
